معرفی کتاب: ایران و چالشهای حقوقی بین المللی معاصر
به اطلاع کلیه علاقمندان به حقوق بین الملل ایرانی می رساند که کتاب «ایران و چالش های حقوقی بین المللی معاصر» به همت جمعی از اساتید و پژوهشگران جامعه ایرانی حقوق بین الملل توسط انتشارات شهردانش در نمایشگاه کتاب امسال رونمایی خواهد شد و در دسترس علاقمندان خواهد گرفت. این کار که به صورت مجموعه مقالات زیر نظر دکتر امیرحسین رنجبریان (عضو هیأت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران) و دکتر سیدقاسم زمانی (عضو هیأت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی) به رشته تحریر درآمده، حاصل حدود دو سال همت و پشتکار جمعی از محققین کشور می باشد که نگاه و رویکرد ایران را به برخی مسائل حقوقی بین المللی معاصر به تصویر کشیده اند.
از جمله ویژگی های قابل توجه این کتاب که در آینده به صورت سری مجلدات با موضوعاتی دیگر منتشر خواهد شد، توجه به مهم ترین مسائلی است که ایران امروز به عنوان دغدغه های خود بدان می نگرد. از این رو، سعی شده تا با بررسی اسناد مرتبط، رویه و عملکرد کشور در زمینه خاص مربوطه و چالش ها و راهکارهای موجود و مطلوب در زمینه خاص ذیربط، به طور همه جانبه نگریسته و ارائه شود، به طوری که خواننده می تواند حقوق بین الملل را از دریچه و با رنگ و بویی ایرانی به تماشا بنشیند. به همین دلیل، مقالاتی که در این کتاب آمده اند از تازگی و کیفیتی برخوردارند که مخاطب ایرانی را با چالش های ایرانی حقوق بین الملل آشنا می کند و فضای مطالعات و نوشتارهای علمی ادبیات فارسی حقوق بین الملل را که کمتر مورد توجه جامعه ایرانی حقوق بین الملل بوده، تا حد امکان، به ویژه برای نسل جدید حقوق بین الملل ایران به تصویر می کشد. با این حال، این مجلد تمامی موضوعات مبتلابه معاصر را به دلیل محدودیت حجم مد نظر قرار نداده اما می توان گفت که به محوری ترین مباحث حوزه حقوق بین الملل ایرانی پرداخته است. به عنوان نمونه، فصل آغازین کتاب در خصوص آسیب شناسی نظام آموزشی حقوق بین الملل در کشورمان می باشد که از مبنایی ترین موضوعات در این حوزه قلمداد می شود. خصوصیت بارز دیگر این اثر، انتخاب موضوعات و نویسندگانی است که از متخصصان حوزه مربوطه در کشورمان محسوب می شوند و این امر موجب غنای هر چه بیشتر کتاب شده است.
ویژگی دیگر این مجموعه بدیع بودن بسیاری از کارهای تحقیقاتی است که در این اثر وجود دارند. در این باره بهتر است نگاهی به فهرست عناوین مقالات کتاب «ایران و چالش های حقوقی بین المللی معاصر» داشته باشیم.
مقالاتی که در این مجموعه گرد آمده اند عبارتند از:
آموزش عالی حقوق بینالملل در ایران: ضرورت رفع نارساییها برای کارآمدی بیشتر
همان گونه که گفته شده موضوع شناسی نظام آموزشی حقوق بین الملل در کشورمان می باشد که از مبنایی ترین موضوعات در این حوزه قلمداد می شود؛ به طوری که سالانه شاهد پذیرش دانشجویان بسیاری از سوی مؤسسات آزاد و آموزش عالی کشور هستیم، بی آنکه درک و تصویر درستی از رشته حقوق بین الملل، مبانی، کارآیی و کارآمدی در اختیار فارغ التحصیلان این رشته قرار بگیرد. این مقاله با بررسی تاریخی آغاز آموزش حقوق بین الملل در ایران از زمان قاجار تا به امروز، با اتکاء با آمارهای و تحقیقات میدانی انجام شده و همچنین، مصاحبه با اساتید برجسته حقوق بین الملل کشورمان، به بررسی مفصل وضعیت جاری، معضلات و مشکلات موجود و ارائه راهکارهایی برای بهبود وضعیت فعلی می پردازد.
ایران و داوری های بین المللی و نگاهی به مشکلات روند دادرسی در داوری های بین المللی
تمرکز اصلی این فصل بر دیوان داوری ایران و ایالات متحده امریکا می باشد که اگر ادعا کنیم از جمله مغفول ترین موضوعات تحقیقی و پژوهشی در کشورمان بوده، سخنی به گزافه نگفته ایم. این در حالی است که به واسطه تعهداتی که به واسطه تأسیس این نهاد داوری بر عهده کشورمان گذارده شده و همچنین، تأثیری که رویه این دیوان در داوری و به طور کلی، دادرسی بین المللی داشته، شایسته توجه بیش از پیش نویسندگان و نهادهای دولتی مربوطه بوده و هست، اما جز مقالاتی چند در دهه 60 شمسی و کتبی معدود در این زمینه که در فضای دو دهه پیش نگاشته شده، ادبیات فارسی قابل توجهی در این خصوص به زبان فارسی وجود ندارد. این در حالی است که در کشور امریکا از جمله دغدغه های حقوقدانان و کانون های دولتی مربوطه آنها بوده است. فصل دوم از کتاب به این نهاد داوری بسیار مهم اختصاص یافته و با نگاهی آسیب شناسانه، معایب و نواقص موجود را بر شمرده و راهکارهای ممکن را بیان می سازد.
مشروعیت تحریم های یکجانبه ایالات متحد امریکا علیه ایران از منظر حقوق بین الملل عمومی
از جمله مباحثی که این روزها همواره در محافل حقوقی و غیرحقوقی کشورمان به سر زبان هاست، موضوع تحریم هاست که بر روند پیشرفت اقتصادی و رفاه عمومی کشورمان تأثیرگذار بوده است. در فصل سوم کتاب، با پرداختن به این موضوع مهم، مشروعیت اتخاذ تحریم های یکجانبه در حقوق بین الملل با تکیه بر عملکرد دولت امریکا در قبال کشورمان مورد بررسی قرار گرفته است. بر کسی پوشیده نیست که هر چه ادبیات حقوقی ما در این زمینه از غنای بیشتری برخوردار باشد، مواضع حقوقی کشورمان نیز از قوت و قدرت بیشتری برای مقابله با این ابزارهای فشار بین المللی برخودار خواهد بود. تاریخچه، معنا و مفهوم و ابعاد حقوقی بین المللی و داخلی تحریم های اتخاذی دولت امریکا در ارتباط با کشورمان در این فصل به خوبی بررسی شده و راهکارهایی در پایان ارائه شده است.
بررسی مصونیت قضایی دولت جمهوری اسلامی ایران در نظام قضایی ایالات متحده امریکا
اقدام دیگر دولت امریکا علیه کشورمان نقض مکرر مصونیت قضایی دولت جمهوری اسلامی ایران در محاکم داخلی این کشور می باشد که شایسته توجه از سوی حقوقدانان و مقامات ذیربط است. در این فصل، ضمن بر شمردن برخی آراء اخیر در مورد نقض مصونیت قضایی کشورمان، جنبه های حقوقی بین المللی موضوع مصونیت و پیامدهای آن در کنار راهکارهای حقوقی موجود در این باره بیان شده اند.
رژیم حقوقی حاکم بر بسته شدن تنگه هرمز
در خلال برخی از جدل های لفظی درگرفته میان امریکا و کشورمان شاهد این نکته بوده ایم که برخی مقامات سخن از بستن تنگه هرمز در صورت تداوم یا اتخاذ اقدامات خصمانه امریکا علیه کشورمان به میان آمده است. در این مقاله حقوق کشورمان در قبال این موضوع تبیین گردیده و ضمن توجه به نظرات کشورهای دیگر در این باره از جمله کشورهای حاشیه خلیج فارس، نکات مهمی در خصوص حفظ منافع حیاتی کشورمان در زمان توسل یا تهدید به توسل به زور یا سایر فشارهای بین المللی مورد توجه قرار گرفته است.
ایران، استاکسنت و چالش های حقوقی پیشرو در مواجهه با حملات سایبری
تمرکز این فصل بر حملات گاه و بی گاه سایبری علیه برخی تأسیسات کشورمان می باشد که از سوی برخی کشورها جهت تخریب و اختلال در فعالیت های کشور انجام می شود. تخریب این تأسیسات به واسطه حملات سایبری می تواند آسیب هایی را بر لایه های مختلف کشور وارد آورد که این موضوع مسوولین بین المللی افراد و دولت های حامی این موضوع را مطرح خواهد کرد. این نوشتار ضمن پرداختن به زمینه های حقیقی بحث، قواعد قابل اعمال حقوق بین الملل را در این خصوص بیان می کند و ابعاد موضوع از منظر حقوق بشردوستانه و حقوق مسوولیت بین المللی مورد توجه قرار می دهد.
ایران و حقوق بین الملل فضایی
با پیشرفت های اخیر کشورمان در عرصه فضا، این فصل به بررسی تاریخی و پیشینه این موضوع در حقوق بین الملل و حقوق داخلی کشورمان می پردازد و ضمن به تصویر کشیدن چالش های محتمل پیش رو از جمله بحث مدارهای ماهواره ای و وسایل پرتاب موشک، راهکارهای موجود و مطلوب در این زمینه را ارائه می نماید.
ایران و شناسایی دولت های جدید
شناسایی از جمله موضوعات دیرپای حقوق بین الملل بوده و امروزه نیز با استقلال طلبی برخی سرزمین ها همچنان موضوع روز حقوق بین الملل به شمار می آید. در این فصل به بررسی رویکرد موجود ایران در زمینه شناسایی دولت ها پرداخته شده و ضمن تبیین مبانی به ارائه راهکارهای مطلوب در موضع گیری های مقامات ذیصلاح کشور در این باره پرداخته است.
بیا تا برآریم دستی ز دل: دسترسی کنسولی برای اتباع ایرانی در بند
اقدامات اخیری که از سوی برخی کشورها علیه اتباع در بند کشورمان صورت گرفته در این فصل مورد توجه قرار گرفته است. این فصل ضمن بررسی تفصیلی حقوق کنسولی اتباع ایرانی در بند در کشورهای خارجی از جمله نظرات کشورمان در زمان پیش نویس کنوانسیون روابط کنسولی 1963، عملکرد کشورمان را در این خصوص بیان کرده و راهکارهای ممکن برای حمایت هرچه بهتر از اتباع ایرانی در اقصی نقاط جهان را ارائه می کند.
ژرف نگریهایی بر جهان-فراگیریِ دوپهلویِ دادگانِ [[=حقوق]] بشر
بخش آخر کتاب به ترجمه یکی از مقالات مهم در خصوص مبانی حقوق بشر اختصاص داده شده که در کنار تحقیقات و تحشیه های لازم جهت روزآمدی و غنای بیشتر کار، ترجمه اثر نیز به نوعی منحصر به فرد تلقی می شود. از آنجایی که فضای موضوع به پیشینه ایران باستان در مورد مبانی و مراعات حقوق بشر در اندیشه حکمرانان ایران باستان بر می گردد، ترجمه اثر نیز تا حد امکان به فارسی سره انجام شده است که ضمن معرفی پیشینه تاریخی درخشان در زمینه حقوق بشر به جامعه ایرانی حقوق بین الملل و این که ریشه های حقوق بین الملل لزوماً نه آنچه که غربیان می گویند، بلکه باید جهانشمول و به معنای واقعی کلمه، بین المللی باشد؛ امید است سبک ترجمه اثر نیز که با صرف زمان بیش از یک سال جهت برگردانی هر چه بهتر و پارسی تر انجام شده، مورد توجه مخاطبین قرار گیرد.
گزارش از: سایت مؤسسه حقوق بین الملل پارس
