در رگ تاک

مقاله «مسئولیت افراد در جبران خسارت قربانیان نقض های شدید حقوق بشردوستانه» در شماره 40 فصلنامه مطالعات بین المللی (بهار 1393) منتشر گردیده است. این شماره فصلنامه ویژه نامه ای است که با همکاری کمیته ملی حقوق بشردوستانه جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران و کمیته بین المللی صلیب سرخ به موضوعات حقوق بشردوستانه اختصاص یافته است. سایر مقالات در موضوعاتی نظیر حملات سایبری، حقوق بزه دیدگان و شهود در دادرسی های بین المللی، جنگ هوایی، جنگ زیردریایی، حقوق بشردوستانه در قرآن، هواپیماهای تهاجمی بدون سرنشین، حق وتو، اصل تلاش مقتضی، دکترین مسئولیت حمایت و نقش رسانه در حقوق بشردوستانه تدوین شده اند. فصلنامه مطالعات بین المللی، با همت دکتر مهدی ذاکریان (صاحب امتیاز و مدیرمسئول) منتشر می شود و حقوقدانانی همچون رینالد اوتنهوف، شریف بسیونی، ویلیام شاباس و سید مصطفی محقق داماد ازجمله اعضای هیئت تحریریه آن هستند. این مجله در سایت heinonline نیز منتشر می شود.

در ادامه، چکیده مقاله و نتیجه گیری آن را مطالعه می کنید:

مسئولیت افراد در جبران خسارت قربانیان نقض های شدید حقوق بشردوستانه

امیر مقامی

چکیده

تا پیش از تدوین اساسنامه دیوان کیفری بین المللی حقوق بین الملل پاسخ روشن و متقنی به امکان یا لزوم جبران خسارت قربانیان نقض حقوق بشردوستانه توسط افراد متخلف ارائه نمی داد و این موضوع همچنان در چهارچوب نظام های حقوقی داخلی قرارداشت. اینک با تحول رویکرد حقوق بین الملل از دولت-محوری به انسان-محوری نه تنها اساسنامه دیوان فرصتی بین المللی افزون بر تئوری مسئولیت دولت برای جبران خسارت محسوب می شود بلکه دو قطعنامه مجمع عمومی در 1985 و 2006 درخصوص عدالت برای قربانیان جرم و جبران خسارت قربانیان نقض حقوق بشردوستانه، نمای روشن تری از تکلیف به جبران توسط متخلفان ارائه می دهد. این نمای روشن تر با گذار از مصونیت اموال دولتها و در کنار توجه روزافزون به مقابله با بی کیفری و صلاحیت مدنی جهانی، پیشگیری از نقض شدید حقوق بشردوستانه را تقویت می کند.

واژگان کلیدی:

نقض حقوق بشردوستانه، جبران خسارت، قربانی، مسئولیت مدنی افراد، مسئولیت بین المللی دولت.

.

.

.

نتیجه گیری

حقوق بین الملل مدرن تلاش می کند تعاملی میان الزامات ناشی از محوریت ناگزیر دولت و ضروریات صلح و امنیت نظیر رعایت حرمت و کرامت انسانی ایجاد نماید. این تعامل در حقیقت در طی یک فرایند تبدیل حقوق بین الملل دولت محور به حقوق بین الملل بشر محور به صورت تدریج حاصل می شود. پیش بینی هنجارها و مقرراتی درباره جبران خسارت نقض حقوق بشر دوستانه، ورای نظام حقوق مسئولیت بین المللی دولت و التزام مرتکبان جنایات جنگی به جبران خسارت را باید در این چارچوب ارزیابی نمود. در این راستا حقوق بین الملل در گام نخست توانسته است مبنایی کلی برای حق قربانیان جهت دریافت جبران فراهم کند اما به سرانجام رسیدن این حق با چالشهای حقوقی و عملی خاص خود روبروست. لذا می توان و باید برای افزایش فرصتهای جبران به نفع قربانیان تلاش نمود. ثمره این تلاش و به ویژه پیش­بینی نوعی صلاحیت مدنی جهانی، بیش از آن که التیام حقیقی زخمهای ناشی از نقض شدید حقوق بشر دوستانه باشد، باید به عنوان یک راهکار پیشگیرانه تلقی شود که به مرتکبان در هنگام ارتکاب جرم، یادآوری می کند که پس از پایان مخاصمه، اموال آنها در هر جای جهان به عنوان ابزاری برای جبران خسارت در معرض تهدید خواهد بود حتی اگر دارایی ایشان برای جبران کامل تکافو نکند. برای نیل به این منظور، نظام حقوقی باید حقیقتاً ساختاری و نظام مند عمل کند، چه از حیث شکلی و چه در ماهیت برقراری ارتباط هنجاری میان خرده نظام های حقوق بین الملل کیفری، حقوق بشر و آیین دادرسی با در نظر داشتن سازواره در حال تشکیل اساسی شدن حقوق بین الملل که خود را در قالب هایی نظیر شناسایی و اجرای احکام خارجی و بین المللی (حتی در زمینه کیفری) جهت جبران خسارت، کاستن از موانع احقاق حق و تمهیدات حقوقی و دیپلماتیک و پیش بینی صندوق های حمایتی نشان می دهد؛ در مجموع فرصتی است برای بازیابی حرمت و کرامت انسانی. عملکرد ساختاری حقوق بین­الملل در پرتو اثبات فرضیه رویکرد انسانی به این نظام هنجاری، اقتضا دارد راهکارهای مناسب در نظام­های ملّی و بین­المللی برای الزام افراد به جبران خسارت قربانیان نقض شدید حقوق بشردوستانه پیش­بینی شود؛ چون رابطه میان امر کیفری و امر مدنی، رابطه­ای قابل پذیرش در اکثر نظام­های حقوقی است و به علاوه نمی­توان به پیش­بینی جبران خسارت در دیوان کیفری بین­المللی اکتفا نمود که «وجود» دیوان قرار است وجودی «تکمیلی» باشد. همچنین اعلامیه­های 1985 و 2005 که چه بسا هر یک به تنهایی ممکن بود پشتوانه سیاسی مناسبی برای تحقق این امر باشند؛ برای این منظور می­تواند مبنای حقوقی کافی به حساب آید.

+ سایت فصلنامه http://www.isjq.net/fa/index.php